خداوند می فرماید: (وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ([1]  و هنگامى كه به آنان گفته شود: همانند (صحابه) ايمان بياوريد) در این آیات دعوت منافقین است سوی ایمان به صحابه که در آن خداع، نفاق، فساد نباشد، پس معلوم شد که ایمان صحابه معیار است برای ایمان که مقبول عند الله است[2]. و در عنقود الجمان[3] است زیل این ایه مبارکه: (اللام فی الناس عهدی والمراد منه الکاملون فی العقل و العلم و العمل و هم الصحابة) (لام در الناس عهدی است، و مراد کسانی­ اند که در عقل و علم وعمل به کمال رسیده باشد) که آنان صحابه هستند.

باز می­گوید: ولا یخفی علیک ان الحکم علی الشیئ المقید یکون متوجها الی القید فلیس هاهنا مطالبة مطلق الایمان بل ها هنا مطالبة الایمان المقید الذی هو مثل ایمان الصحابة. (مطلق ایمان مراد نیست بلکه ایمان مثل ایمان صحابه مراد است. زیرا در حکم به شیئ مقید حکم به همان قید متوجه می­باشند). و در زاد المسیراست: و في المراد بالناس هاهنا ثلاثة أقوال: أحدها: جميع الصحابة، قاله ابن عبَّاس. والثاني: عبد الله بن سلام، ومن أسلم معه من اليهود، قاله مقاتل. والثالث: معاذ بن جبل، وسعد بن معاذ، وأسيد بن حضير. [4]  

در (الناس) سه دیدگاه وجود دارد. الف) مراد تمام صحابه Mاست. ب) ابن سلام و کسانی­که همراهش ایمان آورده اند از یهود. ج) معاذ، سعد، اسید M مراد است. و درالتبیان است: لام عهدی است ومراد كسانى اند كه در آنها انسانيت كه ملاك درك حق و تميز آن از باطل است وجود داشته باشد.[5]وشیخ طبرسی هم میگوید: مراد از الناس صحابه هستند.[6]

و در بیضاوی است اللام فی الناس للعهد و المراد به الرسول 4 و من معه أو من آمن من أهل جلدتهم كإبن سلام واصحابه. (لام در(الناس) عهدی است، و مراد رسول خدا و کسانی­که به او ایمان اورده باشند از نسبی­اش یا غیر از نسبی­اش)[7]. لذا در باره صحابه دشنام وغیره کار قشنگ و مناسب نیست چون در مسند فردوس روایت است (من سب الصحابة یُضربُ) (کسیکه به صحابه دشنام گفت زده میشود)[8]. و امام مالک رحمه الله می­گویند: من شتم النبی4 قتل و من شتم اصحابه ادب. (کسیکه به رسول الله4 دشنام زد کشته میشود، وکسی­که به صحابه دشنام گفت به ایشان ادب داده می­شود.[9]

   آیات قرآنی درباره عظمت صحابه دو گونه است: 1– آیات خاص که صراحتاً درباره صحابه نازل است، 42 آیه اند. 2- آیات عام  که صراحتا در باره صحابه نازل نیست، ولی اولین مصداق آن صحابه است 26 آیات است. که تمام آیات 68 می­شود. [1

صحابه: جمع  صاحب در لغت: اسم فاعل است از صحب یصحب، و در جمع آن گفته میشود؛­­­­ صحابه و أصاحیب(ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بيروت، ج،1 ص519 ) و صاحب بمعناي ياران، همنشينان، همراهان، و نيز ياران پیامبر اسلام4 و کسانی که بخدمت پیامبر4 رسیده و مدتی با آن حضرت صحبت داشته­اند گفته میشود(عمید، حسن، فرهنگ عمید، مؤسسه انتشارات امیر کبیر ،1389، سی و هشتم ج1، ص820).

   موضوع (سيماي صحابه درقرآن کریم) از موضوعات مهمي است، كه بر هر مسلمان واجب است كه به درستي آن را بداند. زيرا صحابه پايه گذاران دين است، و سبب امنیت امت اسلام است. پیامبر در این باره فرموده: (ستاره‏ها سبب امنیت آسمان هستند پس هر گاه از بین بروند وعده‏ نا آرامی آن فرا خواهد رسید، و من سبب امنیت اصحابم پس هر گاه از دنیا رفتم، وعده‏ ناآرامی در آنها فرا خواهد رسید، و صحابه سبب امنیت امتم هستد، پس هرگاه آنها از دنیا رفتند وعده‏ی ناآرامی در امت من فرا خواهد رسید[1]

  قابل ذكر است: حقيقت امر براي بعضي از مردم مبهم گشته و از آنجايي­كه نتوانستند صحابه M را از منافقين تشخيص دهند، گاهي برخي از صحابه M را از زمره و گروه منافقين تصور كرده‌اند، و گاهي افراد جاهل كه خود را به علم منتسب مي­كنند ولي در حقيقت علم از آنها دور و جُدا است. از شبهاتي استفاده ميكنند و برآن اصرار می­ورزند، و روايات ضعيف و ساقط به كار مي برند، كه اهون (سست تر) از خانه عنكبوت مي باشد. كه در اين عصر براي مستشرقين(خاور شناسان) اين سخنان باطل، فرصت و غنيمتي است براي اتهام به اسلام وخدشه دار كردن ياران پیامبر اسلام و هم چنان سبب متنفر کردن افراد از اعتقاد لهذا وقتیکه در باره صحابه چیزی می­خوانیم یا می­بینیم باید به دو چیز معتقد باشیم:

الف) صحابه پیامبر4 بعد از انبیا، خیر البشر هسستند. و دلیل آن همین است: که خداوند متعال آنها را مدح کرده اند، و پیامبر4در بیشتر از یک حدیث انها را به عنوان بر ترین امت ستوده اند. روایت میکند أحمد و ابن ماجه به سند صحيح از طريق سفیان که ابن عمر گفت: «لا تسبوا اصحاب محمد 4 فلمقامُ أحدِهم ساعة خير من عمل أحدكم عُمرَه»

ابن مسعود صحابه پیامبر4 را به این صورت توصیف کرده اند: (وقتی که خداوند به قلب بندگانش نظر افکند قلب محمد 4 را بهترین قلبها یافت، آنگاه بود که او را برای خود برگزید و به پیامبری مبعوث کرد، سپس برای بار دیگر به قلب بندگانش نظر افکند و قلب صحابه پیامبر4 بهترین قلبهای بندگانش یافت، آنگاه بود که آنها را وزیران پیامبر4 قرار داد، تا در راه دینش جنگ کنند). [3]

ب) لازم است که بدانیم صحابه رسول الله4 غیر معصوم بودند.[4]

   امیدوارم که نوشته حاضر مورد قبول درگاه حق قرارگرفته، ­از نسیان و خطاهایی ­که در این تحقیق به چشم می خورد، درگذرد. 

   عبدالنصیر همدرد / جمهوری اسلامی ایران /  شهر گرگان/ 1391ش

بخاری از یکهزار استاد احادیث را یادداشت نموده^[1] و از او نقل شده که گفته است ششصد هزار حدیث را جمع‌آوری^[2] کرده‌ام و از این موضوع این کتاب حدیث صحیح را برگزید‌ه‌ام^[3] کتاب صحیح بخاری با مکررات هفت هزار و دو صد و هفتاد و پنج و بدون تکرار چهار هزار حدیث می‌باشد^[4] بخاری همچنانکه اولین کتاب حدیث صحیح در اسلام است همواره مهمترین و مقدمترین کتاب حدیث صحیح بشمار آمده است.