رسالت و زمامدارى

سياست و حكومت در قرآن كريم از موضوعاتى است كه بسيارى از صاحب نظران و قرآن پژوهان را به ديدگاه هاى متفاوت و گاه متعارض كشانده است. اين مسأله از جمله بحث هاى مهم ((رابطه دين و دولت)) است كه در كتب آسمانى و اديان الهى مورد توجه قرار گرفته است.مقاله حاضر ضمن اشاره به ديدگاه هاى عمده درباره رابطه ميان ((رسالت و زمامدارى)) آيات قرآنى در باب سياست و حكومت را طبقه بندى مى كند و نمونه هايى از حكومت هاى الهى را در قرآن كريم نشان مى دهد و به ويژگى هاى آنها اشاره مى كند.
سخن از سياست و حكومت در قرآن كريم بسيار دشوار است, چه اين كه موضوع سياست در كتاب مقدس مسلمانان در ميان متفكران و صاحب نظران در حد اثبات و انكار كلى است; برخى همه اين كتاب آسمانى را حكومتى و مربوط به امور اداره انسان و جوامع بشرى دانسته اند و برخى يكسره آن را غيرسياسى خوانده اند. چنين اختلافى در انظار در يك موضوع به ندرت بروز مى كند, اما از آن جا كه چنين موضوعى به رابطه ((دين و دولت)) تعلق دارد, همواره در كانون توجه قرآن پژوهان و سياست شناسان قرار داشته است.
نوشتار حاضر درصدد بيان ديدگاه هاى مختلف درباره قرآن و حكومت و يا به صورت پاسخ به يك سوال مشخص تر, به دنبال تبيين ديدگاه ها در موضوع رابطه نبوت و امامت به معناى زمامدارى و رهبرى است; سپس از منظرى سياسى, محتواى آيات الهى را مورد تجزيه و تحليل و دسته بندى قرار مى دهد و نمونه هايى از حكومت الهى در قرآن را ارائه مى كند.
در مقدمه بحث لازم است به يكى از مفاهيم كليدى قرآن كريم اشاره كنيم و آن ((فترت)) است كه از ديدگاه سياسى در قرآن كريم قابل تأمل مى باشد. اين اصطلاح تنها يك بار در آيه شريفه ((يا أهل الكتاب قدجاءكم رسولنايبين لكم على فتره من الرسل)).(2) به كار رفته است. اصل آن از ((فتر)) به معناى ((ضعف در چيزى))(3) و نيز ((سستى و ضعف بعد از قدرت و شتاب))(4) است.
((دوران فترت)) به دوره قبل از بعثت انبياى الهى اطلاق مى شود(5) كه حركت, شدت و قدرتى كه از دعوت الهى, مجاهدت ها و اصلاحات انبياى قبلى ايجاد شده, فروكش كرده و به ضعف و سستى و سكون گراييده است. ((دوره فترت)) قبل از پيامبر اسلام را به دوران جاهليت و انحراف اديان الهى نه تنها در جزيره العرب بلكه در سراسر جهان مى توان اطلاق كرد. در مقابل دوره فترت , دوران انبيا و پيامبران الهى كه دوره اتصال وحى الهى و عصر تنزيل است, قرار دارد. در اين دوران درخشان و مشعشع جوامع انسانى شاهد شكل گيرى شرايع جديد و حكومت هاى الهى هستند; بر اين اساس مى توان ادوار تاريخى جوامع بشرى را به دو بخش عمده تقسيم كرد: 1ـ دوره فترت; 2ـ عصر تنزيل.
در مورد وظايف مردم در قبال شرايع الهى در دوره فترت و نيز آغاز و پايان اين دوره, بحث هاى زيادى مطرح مى شود: آيا از زمان اتمام عمر يك پيامبر تا رسالت پيامبر بعدى, دوره فترت است يا انحراف در اديان الهى ملاك تشخيص فترت است؟ آيا بعد از رسول اكرم در تاريخ اسلام دوره فترت وجود داشته است يا اين كه قرآن كريم شامل همه نيازهاى انسان ها تا قيامت است و انحراف و تحريفى در آن نخواهد بود يا اين كه از ديدگاه شيعه زمين ـ هيچ گاه از حجت خدا (امامان معصوم عليهم السلام) خالى نمى ماند, از اين رو بعد از عصر پيامبر اسلام با وجود اوصياى الهى و ائمه دوازده گانه ديگر دوره فترتى نخواهد بود؟ و...
آنچه در تشكيل حكومت هاى الهى و ذكر تاريخ آنها در قرآن كريم قدرمتيقن است , عصر تنزيل است, يعنى دوره هايى كه وحى الهى بر انبيا نازل مى شده و بين زمين و آسمان اتصال برقرار بوده و خداى تعالى در اقتدار بخشى و نصرت مومنان به طور مستقيم دخالت مى كرده است. شواهد زيادى در قرآن كريم درباره تشكيل حكومت هاى الهى و امدادهاى غيبى به چشم مى خورد كه در ادامه به آنها خواهيم پرداخت.
نبوت و امامت

سیاستگذاری حول چهار محور اصلی

بنابر گفته حسن زمان وزیری، سیاست‌های بخش زن قرآنی، زندگی قرآنی که جایگزین بخش خانواده شده است، عبارتند از: پرداختن ویژه به آیات قرآن کریم و روایات در موضوع زن و خانواده، ایجاد فضایی ماندگار و جذاب برای بازدیدکنندگان بخش، استفاده از قالب‌های مختلف هنری به صورت ویژه برای افزایش تاثیرگذاری در مخاطب و اصلاح نگرش عمومی جامعه پیرامون ارائه الگوی شخصیت زن مسلمان.

مقایسه نگاه قرآن و اندیشه‌های مادی به خانواده

موضوع خانواده از مسائل مهمی است که نه تنها در جامعه اسلامی، بلکه در تمام جوامع نقش سرنوشت‏سازی را ایفا می‌کند، خصوصاً در دنیای امروز که استکبار جهانی و صهیونیسم بین‏الملل قصد دارند با به گمراهی و فساد کشاندن و انحلال خانواده - این نهاد اساسی و مقدس - اکثر نقشه‌های خود را عملی کنند، این موضوع اهمیت دوچندانی را پیدا می‏کند.

اختصاص بیش از ۱۵۰ آیه در قرآن کریم که بطور مستقیم به موضوع خانواده پرداخته است، نشان از اهمیت زیاد این موضوع دارد. از آنجایی که خانواده، اساسی‌ترین نهاد در جامعه اسلامی است و نیز با توجه به اینکه دشمنان برای ضربه زدن به اسلام و معارف قرآن و مبارزه با حکومت اسلامی، نقشه‌های زیرکانه خود را از خانه و خانواده شروع کرده‌اند تا تفکرات سکولار را از ریشه، جایگزین معارف ناب اسلامی و قرآنی کنند، لذا ضرورت پرداختن به موضوع خانواده خصوصاً از نگاه آیات قرآن کریم انکارناپذیر می‌باشد.

معرفی و ارائه الگوی جامع شخصیت زن در اسلام به‏عنوان پایه و اساس یک خانواده متعادل و متعالی از اهداف بخش زندگی قرآنی خواهد بود.

نقش وحی و رسالت در شکوفایی

جوامع بشری

جوامع انسانی همواره یک سیر تکاملی داشته و دارد. حیثیّت اجتماعی انسان، مانند سایر حیثیّت ها و خواص او، پدیده ای است که ذات اقدس اله از ابتدا آن را متکامل نیافریده، بلکه همانند سایر خواص روحی و پدیده های انسانی، به تدریج رشد می کند و از نظر کمّی و کیفی کامل می شود و چنین نیست که به یک باره یک جامعه چند میلیونی عالم کامل خلق شده باشد.

پس حیثیّت اجتماعی انسان چه از جهت کمی و چه از جهت کیفی رشد تدریجی دارد.

خانواده اوّلین هسته تشکیل

جامعه

رشد تدریجی کمّی جامعه از خانواده آغاز و به ارحام نزدیک و دور و بعد به عشیره سپس به قبیله و آنگاه به قوم و بعد به روستا و شهر توسعه می یابد.

قرآن کریم در تبیین ریشه های پیدایش اجتماع می فرماید:

«و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها و جعل بینکم مودّةً و رحمةً انّ فی ذلک لآیات لقومٍ یتفکّرون؛(9) و از نشانه های او اینکه از (نوع) خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید، و میانتان دوستی و رحمت نهاد، آری، در این (نعمت) برای مردمی که می اندیشند قطعاً نشانه هایی است». اوّلین ریشه طبیعی برای تشکیل یک جامعه کوچک در انسان همسر خواهی است.

پدید آورنده : تدوین و نگارش: حجة الاسلام و المسلمین محمد رضا مصطفی پور آیة اللّه جوادی آملی ، صفحه

قرآن و زندگی اجتماعی

آیاتی از قرآن ناظر به زندگی اجتماعی آدمیان است از جمله آن ها:

1ـ «یا ایهاالناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا انّ اکرمکم عند اللّه اتقیکم انّ اللّه علیم خبیر»(6) ای انسان ما شما را از زن و مرد آفریدیم و شما را شعبه شعبه و قبیله قبیله قرار دادیم تا همدیگر را بشناسید. با کرامت ترین شما نزد خدا باتقواترین شماست، خدای سبحان به حق دانا و خبره است.

این آیه مشتمل بر سه بخش است.

بخش اول می فرماید: همه انسان ها از یک زن و مرد آفریده شده اند و از این جهت امتیازی بین آحاد امت و افراد جامعه نیست.

بخش دوم: هیچ جامعه بر جامعه دیگر برتری و فخر ندارد و گروه بندی هایی نظیر عرب و عجم و قریش و ایرانی و مصری و غیره سند شرافت و نشانه برتری و افتخار نیست. اختلاف زبان ها، رنگ ها، پیدایش اقوام و قبائل و عشایر، شناسنامه ای طبیعی برای معارفه است. بر این اساس نه سفیدبودن برگ های شناسنامه موجب فخر و مباهات است و نه سیاه بودن آن مایه وهن است.

بخش سوم: اصل نهایی و اساسی را در کرامت ذکر می کند و می فرماید: ملاک برتری و کرامت در پیشگاه خدا تقوا است. در این آیه اصل زندگی اجتماعی تثبیت شده است زیرا فرمود: ما شما را عشیره، عشیره و قبیله قبیله قرار دادیم نه این که شما آحاد و افراد باشید.

پدید آورنده : تدوین و نگارش: حجة الاسلام و المسلمین محمد رضا مصطفی پور آیة اللّه جوادی آملی ، صفحه