علم تفسیر
تفسیر یکى از علوم اسلامى است که پیدایش آن در عهد رسالت صورت گرفت , در آن عهد مسائل پـراکـنـده و گوناگون پیرامون مطالب وارده در قرآن , برپیغمبر اکرم (ص ) عرضه مى شد, و آن حضرت به حکم وظیفه , هر یک را به فراخور حال شرح و بسط مى فرمود.
در سـوره نـحـل (16 : 44) مـى خـوانـیـم : وانـزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم ولعلهم یتفکرون .
(قرآن را بر تو فرستادیم , تا آن را براى مردم تبیین نمایى , آنگاه خود به تفکربنشینند.) در این آیه وظیفه اساسى مطرح شده :
1 - بر خداوند مهربان لازم است پیام روح بخش خود را براى مردمان بفرستد.
2 - پـیـغمبر اکرم (ص ) وظیفه دارد, در ضمن عرضه پیام آسمانى , آن را براى مردم توضیح داده , تبیین نماید و شرح و تفسیر کند.
3 - بـر مـردم اسـت که در این پیام الهى و رهنمودهاى پیغمبر گرامى اندیشه کنندو راه سعادت خود را در آن بیابند.

آیت اللّه محمد هادى معرفت
 

نام‌ها و اوصاف قرآن در قرآن و روایات

قرآن مهم‌ترین معجزه پیامبر (ص) و آخرین کتاب آسمانی، نزد مسلمانان اهمیت و احترام بی‌نظیری دارد؛ از این رو، برای اشاره به این کتاب الهی، از نام‌ها، القاب و صفات متعددی استفاده شده است.

مفسر بزرگ قرن ششم، جمال الدین ابو الفتوح رازی، در مقدمه تفسیر خود 43 نام برای قرآن آورده است که بیشتر جنبه وصفی دارد. طبرسی در ~مجمع البیان~ به نام‌های: 'قرآن'، 'فرقان'، 'کتاب' و 'ذکر' اکتفا کرده است. بدر الدین زرکشی نقل می‌کندکه حرالی کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یاد آورشده است. از قاضی ابو المعالی عزیزی بن عبدالملک نیز 55 نام و عنوان برای قرآن نقل کرده است که 43 نام آن با فهرست ابو الفتوح رازی مشترک است. فیروزآبادی در ~بصائر ذوی التمییز~ ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در قرآن کریم آمده و 94 اسم را ذکر می‌کند.

علوم قرآنی اصطلاحی است درباره مسایلی مرتبط با شناخت قرآن و شؤون مختلف آن^[۱] و هدف آن شناخت همه شئون مربوط به قرآن اعم از تاریخ و تفسیر و صورت و محتوا و نهایتا استفاده بهتر بردن از قرآن در حوزه علوم شرعی و معارف دینی است^[۲].

این علوم عبارت‌اند از

• تاریخ قرآن
• علم تفسیر
• علم قرائت و تجوید و ترتیل
• علم رسم عثمانی، یعنی شناخت چگونگی رسم الخط و املای قدیمی و ثابت قرآن مجید.
• علم اعجاز قرآن
• علم اسباب نزول
• علم ناسخ و منسوخ
• علم محکم و متشابه
• علم مکی و مدنی
• علم اعراب
• علم غریب القرآن و مفردات قرآن و وجوه و نظایر (واژگان‌شناسی قرآن)
• علم قصص
• فقه قرآن یا احکام قرآن